Stal narzędziowa

STAL NARZĘDZIOWA

Znak stali	Temperatura w st. C				Twardość w stanie
	obróbki plastycznej na gorąco	zmiękczania	hartowania¹⁾	odpuszczania	zmiękczonym		hartowanym HRCmin
					HBmax	średnica odcisku min/mm
WCMB	1100-850	720-740	880-900 p	400-500	241	3,90	43
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,32-0,40, Mn: 1,30-1,60, Si: 0,15-0,35, Cr: 2,20-2,60, Mo: 0,30-0,50, B: ok. 0,003²⁾.
	Stal osiągająca stosunkowo małą twardość po ulepszeniu cieplnym; stosuje się na: matryce o głębokich wykrojach do młotów lekkich i średnich, matryce do wytłaczania części z tworzyw sztucznych.
WNL	1100-850	650-680	840-880 o	450-500	241	3,90	50
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,50-0,60, Mn: 0,50-0,80, Si: 0,15-0,35, Cr: 0,50-0,80, Ni: 1,40-1,80, Mo: 0,15-0,30.
	Stal o znacznej twardości i ciągliwości po ulepszeniu cieplnym; stosuje się na matryce kuźnicze do młotów i pras o dużej wydajności, płyty okrawające, mniej obciążone narzędzia do pras do wciskania rur i prętów ze stopów miedzi metali lekkich, matryce do wytłaczania wyrobów z tworzyw szt.
WLNV	1100-850	650-680	840-880 o 860-900 p lub sprężone powietrze	450-550	241	3,90	50
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,50-0,60, Mn: 0,50-0,80, Si: 0,15-0,35, Cr: 1,00-1,30, Ni: 1,60-1,90, Mo: 0,50-0,70, V: 0,05-0,15.
	Stal o większej hartowności i odporności na odpuszczanie niż stal WNL; stosuje się na matryce kuźnicze, szczególnie o dużych wymiarach i głębokich wykrojach, wkładki matrycowe o większej wydajności niż ze stali WNL.
WCL	1100-850	780-820	1000-1040 o 1020-1060 p	450-500	229	4,00	50
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,33-0,43, Mn: 0,40-0,60, Si: 0,70-1,20, Cr: 4,50-5,50, Mo: 1,20-1,50, V: 0,30-0,50.
	Stal o dużej hartowności i odporności na odpuszczanie w czasie pracy; stosuje się na wkładki matrycowe do pras i kuźniarek o dużej wydajności, formy do odlewania pod ciśnieniem stopów aluminium, magnezu i cynku; martyce, stempledo pras do wciskania rur i prętów ze stopów miedzi i metali lekkich.
WCLV	1100-850	800-840	1010-1030 o, p lub kąpiel solna o temp 450-500 °C	450-550 450-550 500-600	229	4,00	51
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,35-0,45, Mn: 0,20-0,50, Si: 0,90-1,20, Cr: 5,00-5,50, Mo: 1,20-1,50, V: 0,80-1,10.
	Stal o dużej hartowności i odporności na odpuszczanie w czasie pracy; stosuje się na wkładki matrycowe do pras i kuźniarek, matryce i stemple do wciskania wyrobów z aluminium.
WLV	1100-850	740-780	1030-1050 o, p lub kąpiel solna o temp 450-500 °C	500-600	229	4,00	50
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,25-0,35, Mn: 0,20-0,50, Si: 0,15-0,35, Cr: 2,50-3,50, Mo: 2,50-3,00, V: 0,40-0,70.
	Stal o dużej hartowności i odporności na odpuszczanie w czasie pracy; stosuje się na wkładki do matryc i stempli oraz stemple do pras i kuźniarek.
WLK	1100-850	720-750	1020-1040 o	500-600	241	3,90	50
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,30-0,40, Mn: 0,20-0,50, Si: 0,30-0,60, Cr: 2,50-3,00, Mo: 2,50-3,00, Co: 2,8-3,3.
	Stal o dużej hartowności i odporności na odpuszczanie w czasie pracy; stosuje się na stemple do szybkobieżnych maszyn do spęczniania i prasowania nakrętek, główek śrub, sworzni i nitów na gorąco; wkładki matrycowe, matryce i stemple do kuźniarek, płyty do okrawania pracujące w ciężkich warunkach, stemple do spęczniania i prasowania nakrętek, główek śrub, sworzni i nitów pracujących na gorąco.
WWS1	1100-850	740-780	1040-1060 o	–	241	3,90	47
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,25-0,35, Mn: 0,20-0,50, Si: 0,80-1,20, Cr: 2,20-2,70, Mo: ³⁾, V: 0,40-0,60, W: 4,0-5,0.
	Stal o dużej hartowności i odporności na odpuszczanie w czasie pracy; stosuje się wkładki matrycowe, matryce i stemple do kuźniarek, płyty do okrawania pracujące w ciężkich warunkach, stemple do spęczniania i prasowania nakrętek, główek śrub, sworzni i nitów pracujących na gorąco, formy do odlewania pod ciśnieniem aluminium, magnezu i ich stopów, szczękido walcowania gwintów na gorąco, matryce stemple do pras do wyciskania rur i prętów ze stopów miedzi i metali lekkich.
WWV	1100-850	740-750	1100-1140 o, p lub sprężone powietrze lub kąpiel solna o temp 450-500 °C	–	268	3,75	45
	Skład chemiczny pierwiastków (%): C: 0,25-0,35, Mn: 0,20-0,50, Si: 0,20-0,40, Cr: 2,50-3,00, Mo: ³⁾, V: 0,20-0,40, W: 8,0-10,0.
	Stal o dużej hartowności i odporności na odpuszczanie w czasie pracy; stosuje się na znacznie obciążone matryce, stemple do kuźniarek, płyty do okrawania pracujące w ciężkich warunkach, stemple do spęczniania i prasowania nakrętek, główek śrub, sworzni i nitów pracujących na gorąco, przebijaki, noże do nożyc pracujących na gorąco, matryce do prasowania i kucia na gorąco mosiądzu i brązu, formy do odlewania pod ciśnieniem brązów, mosiądzu, nowego srebra oraz przy produkcji seryjnej wyrobów z magnezu i aluminium, trzpienie i ciągadła do przeciągania rur na gorąco, matryce, stemple do pras do wyciskania prętów i rur ze stopów miedzi i metali lekkich.

Stal narzędziowa do pracy na zimno

Znak stali	Temperatura, °C					Twardość w stanie
	kucia	Zmiękczania		hartowania¹⁾	odpuszczania	zmiękczonym		hartowanym²⁾HRCmin
	kucia	poniżej A C1	powyżej AC1	hartowania¹⁾	odpuszczania	HB MAX	średnicaodciskumin/mm	hartowanym²⁾HRCmin
NV	1000-800	690-710	750-770	780-800 w	220-230	217	4,10	63
	Skład chemiczny w %: C: 0,95-1,10, Mn: 0,2-0,4, Si: 0,15-0,35, V: 0,15-0,30.
	NV, do hartowania w wodzie; mała wrażliwość na przegrzanie, hartowość niewielka, rdzeń ciągliwy. Zastosowanie: narzędzia narażone na uderzenia: małe matryce do wyrobu na zimno śrub, nakręteki nitów; tłoczki do młotków do nitowania, tłoczniki, wykrojniki, rozwieraki stosowane też do pracy na gorąco do tłoczenia drobnych wyrobów metalowych.
NMV	1000-800	680-700	750-770	780-800 o	200-280	229	4,0	61
	Skład chemiczny w %: C: 0,80-0,90, Mn: 1,8-2,1, Si: 0,15-0,35, V: 0,10-0,20.
	NMV, do hartowania w oleju, przehartuje się do 50 mm średnicy; niska temperatura hartowania sprawia, że w tej stali nie zmieniają prawie wymiarów i kształtu po hartowaniu. Zastosowanie: narzędzia i przyrządy pomiarowe odporne na ścieranie; wrzeciona śrub mikrometrycznych; sprawdziany, narzędzia pomiarowe, wykrojniki, narzędzia do wytłaczania w zegarmistrzostwie, płyty tnące o założonych kształtach wykrojników, ręczne rozwiertaki, formy do wytłaczania części z mas plastycznych, stemple do wyrobu blach o grubości do 5 mm precyzyjnych masowych artykułów.
NCV1	1000-800	690-710	750-770	780-800 w810-830 o	240-280	255	3,80	6159
	Skład chemiczny w %: C: 0,75-0,85, Mn: 0,3-06, Si: 0,15-0,35, Cr: 0,4-0,7, V: 0,15-0,30.
	NCVI, do hartowania w oleju,duża odporność na zużycie. Zastosowanie: piły tarczowe, taśmowe i ręczne do drewna; wykrojniki i stemple do obcinania zadziorów.
NCMS	1050-850	690-710	770-790	830-850 o	150-260	217	4,10	63
	Skład chemiczny w %: C: 0,95-1,10, Mn: 0,9-1,25, Si: 0,4-0,7, Cr: 1,3-1,65.
	NCMS, do hartowania w oleju, po hartowaniu prawie nie zmienia kształtu i wymiarów. Zastosowanie: wykrojniki, stemple, płyty wykrojnikowe o prostych kształtach; formy do mas plastycznych, sprawdziany tulejowe i gwintowe.
NC5	1000-800	690-710	770-790	780-800 w	180-260	248	3,85	64
	Skład chemiczny w %: C: 1,30-1,45, Mn: 0,2-0,5, Si: 0,15-0,35, Cr: 0,4-0,7.
	NC5, do hartowania w wodzie, odporność na ścieranie przy dobrej ciągliwości. Zastosowanie: skrobaki, narzędzia grawerskie, pilniki, przebijaki, rozwieraki, frezy, noże pierścienie do przeciągania prętów i rur na zimno, narzędzia do których wymaga siędużej odporności na ścieranie.
NC6	1000-800	690-710	770-790	810-830 o	150-260	248	3,85	62
	Skład chemiczny w %: C: 1,30-1,45, Mn: 0,5-0,7, Si: 0,15-0,35, Cr: 1,3-1,6, V: 0,10-0,25.
	NC6, do hartowania w oleju, po hartowaniu prawie nie zmienia kształtu i wymiarów; odporność na ścieranie. Zastosowanie: narzędzia i przedmioty o grubości do 15 mm, gwintowniki, narzynki rozwieraki, frezy do nacinania pilników, wiertła maszynowe, noże do głowic frezerskich, przeciągacze, piły tarczowe do cięcia metali, gratownice, matryce do głębokiego tłoczenia blach, małe wykrojniki; płyty tnące do wykrojników, przyrządy pomiarowe.
NC4	1000-800	690-710	770-790	840-860 o	150-260	229	4,00	62
	Skład chemiczny w %: C: 0,95-1,10, Mn: 0,2-0,4, Si: 0,15-0,35, Cr: 1,3-1,65
	NC4, do hartowania w oleju, po hartowaniu prawie nie zmienia kształtu i wymiarów; odporność na ścieranie przy dobrej ciągliwości. Zastosowanie: narzędzia do nacinania gwintów jak: gwintowniki, narzynki a także rozwieraki, małe przeciągacze, wiertła pogłębiacze, nacinaki do nacinania pilników, przeciągacze, narzędzia do wytłaczania, piły tarczowe, stemple, martyce i wykrojniki, rolki do tłocznenia, małe walce do walcowania na zimno, krzywki, mimośrody, palce, trzpienie, sprawdziany i przyrządy pomiarowe.
NC10	1050-850	–	820-860	980-1000 o	220-450	255	3,80	60
	Skład chemiczny w %: C: 1,50-1,80, Mn: 0,2-0,5, Si: 0,2-0,5, Cr: 11,0-13,0.
	NC10, do hartowania w oleju, bardzo odporna na ścieranie, małe odkształcenia przy hartowaniu; mniej odporna na silne uderzenia. Zastosowanie: narzędzia odporne na ścieranie, które nie powinny zmieniać wymiarów przy hartowaniujak: pierścienie do przeciągania, noże do nożyc, sprawdziany, przebijaki pracujące na zimno, płyty wykrojnikowe o złożonych kształtach do masowej fabrykacji, duże wykrojniki.
NC11	1050-850	–	820-860	980-1000 o	220-450	255	3,80	62
	Skład chemiczny w %: C: 1,80-2,10, Mn: 0,2-0,5, Si: 0,2-0,5, Cr: 11,0-13,0.
	NC11, do hartowania w oleju, w powietrzu a także w gorących kapielach, bardzo odporna na ścieranie, bardzo małe odkształcenia przy hartowaniu; duża twardość ostrzy, mniej odporna na silne uderzenia. Zastosowanie: narzędzia do cięcia o dużej wydajności, przeciągacze, rolki do profilowaniai wywijania kołnierzy, narzędziado gwintowania, narzędzia do głębokiego tłoczenia, ciągadła do drutu, narzędzia nie poddane silnym uderzeniom, wykrojniki z blach, pierścienie do przeciąganiagratownice do pracy na zimnofrezy-szczęki do walcowania gwintów, prostsze płyty do wykrojników, narzędzia do tłoczenia z blach krzemowychelektrotechnicznychi innych, noże krążkowe.
NC11LV	1050-850	–	820-860	1000-1020 olub sprężonepowietrze	220-450	255	3,80	60
	Skład chemiczny w %: C: 1,50-1,70, Mn: 0,2-0,4, Si: 0,2-0,4, Cr: 10,0-12,5, V: 0,65-0,85, Mo: 0,70-1,00.
	NC11LV, jak NC11, jeszcze odporniejsza na ścieranie, wieksza hartowność niż NC11. Zastosowanie: narzędzia, gdzie wymagana jest wieksza ciągliwość; przeciągacze, wybijaki, odcinaki, frezy, rozwieraki, szczęki do walcowania gwintu na zimno, płyty tnące wykrojników o złożonych kształtach; gratownice, narzędzia do ciągnienia drutu.
NZ2	1050-850	710-740	700-780	880-910 o860-890 w	200-320	229	4,00	5456
	Skład chemiczny w %: C: 0,40-0,50, Mn: 0,2-0,4, Si: 0,8-1,0, Cr: 0,9-1,2, W: 1,7-2,0, V: 0,15-0,30.
	NZ2, do hartowania w wodzie lub oleju; o dużej ciągliwości, odporna na ścieranie, o znacznej trwałości ostrza na uderzenia. Zastosowanie: narzędzia pneumatyczne, dłuta, zagłowniki, tłoczniki, przecinaki, noże pracujące na zimno i gorąco, znaczniki do metalu, obcinaki do pracy na gorąco i zimno.
NZ3	1050-850	710-740	760-780	880-900 o	220-320	255	3,80	57
	Skład chemiczny w %: C: 0,50-0,60, Mn: 0,2-0,4, Si: 0,8-1,0, Cr: 0,9-1,2, W: 1,7-2,0, V: 0,15-0,30.
	NZ3, do hartowania w oleju; o dużej ciągliwości, odporna na ścieranie, o znacznej trwałości ostrza i wytrzymałości na uderzenia. Zastosowanie: narzędzia pneumatyczne, dłuta, zagłowniki, przecinaki, przebijaki, stemple do wybijania otworów na zimno, formy do gięcia, gratownice, noże maszynowe, wybijaki i wyrzutniki, narzędzia do tłoczenia masowych wyrobów, noże do nożyc pracujących na zimno, noże do tłoczenia, strugania, wiertła, noże do frezów, wykrojniki do blach o większej grubości.
NW1	1000-800	690-710	770-790	780-810 w	220-320	29	4,00	62
	Skład chemiczny w %: C: 1,10-1,25, Mn: 0,2-0,4, Si: 0,15-0,35, W: 1,0-1,5.
	NW1, do hartowania w wodzie, o dużej odpowrności na ścieranie i trwałości ostrza. Zastosowanie: nawiertaki, rozwiertaki, pogłębiacze, noże krążkowe, gwintowniki, narzynki, szczęki do nacinania gwintów, przebijaki do pracy na zimno, piły tarczowe do cięcia metali na zimno, piłki ręczne i maszynowe do metali, narzędzia grawerskie, wyrzutniki (pręty ciągnione i szlifowane z tej stali nazywane są srebrzanką).
NMWV	1050-850	680-700	760-780	780-810 o	150-250	241	3,90	60
	Skład chemiczny w %: C: 0,90-1,00, Mn: 1,0-1,3, Si: 0,15-0,35, Cr: 0,35-0,65, W: 0,40-0,70, V: 0,15-0,25.
	NMWV, do hartowania w oleju, po hartowaniu prawie nie zmienia wymiarów. Zastosowanie: przyrządy pomiarowe, noże i piłki do cięcia, okrojniki, wykrojniki.
NWC	1000-800	690-710	770-790	830-850 o	150-320	255	3,80	62
	Skład chemiczny w %: C: 0,95-1,05, Mn: 0,8-1,1, Si: 0,15-0,35, Cr: 0,9-1,2, W: 1,2-1,6.
	NWC, do hartowania w oleju, po hartowaniu prawie nie zmienia wymiarów i kształtu; duża odporoność na ścieranie przy dużej ciągliwości. Zastosowanie: narzędzia do nacinania gwintów, długie gwintowniki, narzynki, a także długie rozwiertaki, przeciągacze, frezy, narzędzia precyzyjne, narzędzia pomiarowe, sprawdziany gwintowe i tłoczkowe, tarcze pomiarowe i kątowniki, wykrojniki, stemple, noże kształtowe, małe formy do tłoczenia tworzyw sztucznych.
NCLV	1050-850	–	800-840	940-960 o	150-400	241	3,90	62
	Skład chemiczny w %: C: 0,95-1,05, Mn: 0,5-0,8, Si: 0,2-0,5, Cr: 4,5-5,5, V: 0,30-0,50, Mo: 0,8-1,2.
	NCLV, do hartowania w oleju, stemple do przeróbki plastycznej metali na zimno, szczęki do walcowania gwintów. Zastosowanie: wykrojniki, gratownice, ciągadła do drutów, przyrządy pomiarowe.
NW9	1100-900	–	800-840	1200-1300 olub kąpielsolna	500-560	269	3,70	61
	Skład chemiczny w %: C: 0,85-0,95, Mn: max 0,5, Si: max 0,5, Cr: 3,8-4,8, W: 8,0-10,0³⁾, V: 1,7-2,2.
	NW9, do hartowania w oleju lub kąpieli solnej. Zastosowanie: stemple i matryce do wyciskania stali i metali nieżelaznych na zimno, narzędzia do obróbki plastycznej na gorąco (tłoczki, pierścienie itp.).
NPW	1050-850	580-600	–	810-840 o	200-350	269	3,70	5048⁴⁾
	Skład chemiczny w %: C: 0,45-0,55, Mn: 0,4-0,7, Si: 0,15-0,35, Cr: 1,2-1,5, W: 0,4-0,7, V: 0,10-0,60, Ni: 2,8-3,3.
	NPW, do hartowania w oleju lub w powietrzu. Zastosowanie: matryce do wytłaczania sztućców, długie noże do nożyc pracujących na zimno, wybijaki pracujące pod dużym obciążeniem, formy do prasowania tworzyw sztucznych narażone na duże naciski.

Objaśnienia:

Podane temperatury są orientacyjne. Temperatury hartowania obowiązują dla prób twardości po zahartowaniu z tolerancją 10 °C.
Temperatura dopuszczania zależy od kształtu i wielkości narzędzia i warunków jego pracy. Temperatura pracy narzędzia nie może być wyższa od temperatury odpuszczania.
Twardość w stanie hartowanym dotyczy tylko powierzchni próbek o przekroju kwadratowym 20-25 mm zahartowanych i pozbawionych warstwy odwęglonej.
We wszystkich ww. gatunkach stali zawartość miedzi nie może przekroczyć 0,30% a zawartość niklu z wyjątkiem stali WNL i WNLV nie może przekroczyć 0,5%.
Przypisy:
¹⁾ Hartowanie w: p – powietrzu; o – oleju.
²⁾ Bor rozpuszczalny w kwasach.
³⁾ W stali WWS1 i WWV dopuszcza się zawartość molibdenu nie przekraczającą 1/8 zawartości wolframu. Molibden zastępuje wolfram; zawartość jego dolicza się do zawartości wolframu w stosunku 1 część molibdenu za 2 części wolframu.